درحال بارگذاری محتویات سبد خرید...
نقدی بر شماره 68 مجله حرفه هنرمند (ویژه تایپوگرافی و تایپ دیزاین) – بخش اول
مقدمه
اختصاص یک شماره از مجله «حرفه: هنرمند» به موضوع تایپوگرافی و تایپ دیزاین، در نوع خود اتفاق مبارکی است. این شماره از حرفه هنرمند پرونده مفصلی است که اگر خواننده حوصله کند و مقاله‌ها و مصاحبه‌ها را بخواند، بدون شک بر دانش تخصصی‌اش افزوده می‌شود. در این یادداشت دو قسمتی ابتدا نگاهی کلی خواهیم داشت به این ویژه‌نامه و سپس، در قسمت بعدی، بعضی از مقاله‌ها و مصاحبه‌ها را به طور جزئی‌تر معرفی و بررسی خواهیم کرد.
اطلاعات کتابشناختی
حرفه: هنرمند (فصل نامه هنرهای تصویری)، شماره 68، تابستان 1397
فهرست مطالب
- نگاهی به زمینه‌های ارتباطی و اجتماعی تایپوگرافی امروز/ مریم کهوند
- تایپوگرافی / رائول هاسمن و جان کولارز/ کتایون یوسفی
- تأثیرات انتخاب نوع فونت بر ادراک بصری و ارتباط تصویری/ اسماعیل حقی نکیلجی اوغلو/ ابوالفضل توکلی شاندیز
- تایپ دیزاین فارسی/ گفتگوی مریم کهوند با فرشید مثقالی، مسعود سپهر و امید هامونی
- ترجمان بصری: تایپوگرافی تجربی به واسطه فرآیند میان‌فرهنگی/ شوشی یوشیناگا/ غزاله ابراهیمی
- خوانا بودن یا خوانا نبودن، مسأله این است/ مریم کهوند
- تأثیرات تایپوگرافی بر طراحی تجربه کاربری/ تامی واکر/ مژگان قره
- فن بیان در تایپوگرافی/ ایوا برامبرگر/ کتایون یوسفی
- «شیلیا» ساده و مدرن/ گفتگوی سایت لاینوتایپ با مأمون ساکال/ گلشید قنبری
- هلوتیکا/ مایکل فیلر/ غزاله ابراهیمی
- پنجاه سال در خط مقدم خط/ احمدعلی عسلی
- حروف، سایه تفکر و بینش یک جامعه‌اند/ گفتگوی مریم کهوند با دامون خانجان‌زاده
- طراحی تایپ تنها به حروف مربوط نیست/ گفتگو با خاجاگ آپلیان/ غزاله ابراهیمی
- حروف‌نگاری/ اریک گیل/ مهدیه کرد
- تایپوگرافی همچون منبعی نشانه‌شناختی/ فرانک سرافینی و جنیفر کالوزن/ ابوالفضل توکلی شاندیز
- مسیر خوانایی/ جاشوا یافا/ فرزانه آرین‌نژاد
- تایپ‌فیس دیزاین: آموزان (کامران انصاری)/ اوژن (ابراهیم حقیقی)/ ترافیک (محمدرضا بقاپور)/ ساتین (مصطفی اوجی)/ یکان (مسعود سپهر)
- جادوی سحرانگیز کلمات، فصل مشترک فرم و محتوا در تایپوگرافی روزنامه/ دیوید گرتنر/ کیانا فرهودی
- تأملات فرهنگی/ شری بلنکن شیپ/ غزاله ابراهیمی
- چرا انتخاب فونت نبردی است میان فرم و کارکرد/ استیو متسون/ ابوالفضل توکلی شاندیز
- گذری بر 80 سال حروف سربی تا عصر دیجیتال در ایران / امیر مصباحی
- نظام زیستی و کمال/ امیلی وربا فیشر و رنه سوارد/ ابوالفضل توکلی شاندیز
- خوانایی حروف بر روی صفحات نمایشگر/ مسعود آقاشیری
نقد
قبل از هرچیز باید اشاره کنیم که این ویژه‌نامه به لحاظ حجم و غنای مطالب از سطح بالایی برخوردار است. مصاحبه‌های عمیق و قابل توجهی در آن منتشر شده‌است، مقاله‌های تألیفی بسیار خوبی در آن گنجانده شده و در بین مقاله‌های ترجمه‌ای نیز به موارد پرباری بر می‌خوریم. نکاتی که در ادامه می‌آید به معنای نفی ارزش‌های این ویژه‌نامه نیست و صرفاً پیشنهادهایی است برای بهتر شدن چنین مجموعه‌هایی در آینده.
1- اگر مصاحبه ها را در نظر نگیریم در مجموع 14 مقاله ترجمه‌ای و 10 مقاله/ یادداشت تألیفی در این فهرست جا دارد که از 10 موردِ تألیفی، 5 مورد شرح ماجرای طراحی چند تایپ‌فیس است- که البته بسیار مفید و قابل توجه است- اما نمی‌توان آنها را در دسته‌بندی «مقاله» جای داد. بنابراین در مجموع 5 مقاله تألیفی و 14 مقاله ترجمه‌ای در این شماره از مجله منتشر شده است که این دو عدد به خوبی نشان‌دهنده کمبود پژوهش‌های دست اول و مقاله‌های تألیفی به زبان فارسی است. موضوعی که در دیباچه مجله نیز به درستی به آن اشاره شده‌است. این کمبود البته متوجه مجله حرفه هنرمند نیست و نوک اصلی پیکان در این وادی به سمت طراحان گرافیک، طراحان تایپ و فعلان حوزه تایپوگرافی فارسی است. ناگفته نماند که ترجمه، اگر با انتخاب صحیح و با دانش و اشراف کافی به موضوع انجام شود، به لحاظ تأثیرگذاری دست کمی از تألیف ندارد؛ اما چیزی که تألیف را در مقامی بالاتر نسبت به ترجمه قرار می‌دهد، تولید دانش داخلی است که این مجال را فراهم می‌کند تا به طور خاص به مسائل مربوط به خط و تایپ فارسی پرداخته شود و آسیب‌ها و راهکارهای پیشرفت این حوزه به طور اختصاصی بررسی شود.
2- با وجود تعداد کمتر مقالات، کفه ترازو در این ویژه‌نامه، به لحاظ کیفیت، به سمت مقاله‌های تألیفی و مصاحبه‌ها سنگینی می‌کند. در دو مصاحبه انجام‌شده، هرچند مواضع و ایده‌های مطرح‌شده می‌تواند مورد نقادی و بحث قرار گیرد، اما همین که موضوع تایپوگرافی و تایپ دیزاین با این تفصیل از جوانب مختلف مورد واکاوی قرار گرفته است، ارزش بسیار زیادی دارد. از طرف دیگر مقاله‌های تألیفی به لحاظ دقت علمی، ساختار و نظم منطقی کیفیت بالایی دارند. در مورد این مصاحبه‌ها و مقاله‌های تألیفی و نقد محتوایی و فنی آنها در یادداشت بعدی بیشتر خواهیم گفت.
3- نکته بعدی که در مورد این شماره از مجله حرفه هنرمند به ذهن می‌رسد، انتخاب مقاله‌ها برای ترجمه است. با توجه به اینکه منابع نوشتاری به زبان فارسی به طور کلی در این رشته محدود وکم‌یاب است، هنگامی که تصمیم به انتشار چنین ویژه‌نامه‌ای گرفته می‌شود، به نظر می‌رسد اگر اولویت را بر انتشار مقاله‌های دست اول و بنیادین بگذارند، نتیجه بهتری به دست آید. در مقالات ترجمه‌ای این شماره، مقالاتی یافت می‌شود که یا به لحاظ فنی در آنها ایرادهای اساسی دیده می‌شود؛ بدین معنی که نویسنده اصلی مقاله اشراف کامل به موضوع نداشته است؛ یا به خاطر پرداختن به موضوعی جزئی و نه چندان قابل توجه، ضرورتی در ترجمه آنها مشاهده نمی‌شود. مادامی که منابع و مقاله‌های دست اول هنوز به فارسی ترجمه نشده‌اند، ترجمه مصاحبه با طراحانی که طراز اول محسوب نمی‌شوند، یا مقاله‌هایی که اشکالات فنی و تخصصی در آنها دیده می‌شود، چندان صحیح به نظر نمی‌رسد.
4- پیشنهاد دیگری که در مورد چنین ویژه‌نامه‌هایی می‌توان داد، دسته‌بندی موضوعی مطالب است. در همین شماره از حرفه هنرمند، در 7 یادداشت، تایپ‌فیس‌هایی معرفی شده‌اند، در 3 مقاله به موضوع خوانایی پرداخته شده است، در 4 مقاله بحث ارتباط تایپوگرافی با سایر رشته‌ها و مقوله‌ها پیش کشیده شده‌است و به همین قیاس، سایر مقاله‌ها نیز قابلیت دسته‌بندی ذیل موضوعات مشترک را دارند. چنانچه این موارد در فصل‌هایی جداگانه دسته‌بندی می‌شدند، مطالب نظم منطقی بیشتری پیدا می‌کردند و این ویژگی می‌توانست به خواننده کمک کند تا با تمرکز بیشتری موضوعات مشابه را بررسی کند.